Authors~ Mr. Robert Khuplunmang and Mr.Jon Samuel
Votsa a ka kithin sim laitah in “Bang chi e?” chi’n aw khat in kanung apat in ahing dong hi.
Gam vot nuai um kahiman in dap kasa a, katahsa lum nading kabuopi zieh in dohna hing kibawlpen kangaisah sih hi. Gamvot gammang nuai a hinkhuo zang ding chi thei pumpum a tuabang hinkhuo kana teelkhah kakisiasim panta a, innlum loulum ngen kalung sim ah a um hi.
‘Heilam zuan ding na hie? Tana i um san kibang meithei ave.’
‘Kashmir zuan ding kahi’ chi’n thase deu in kadawng kia hi.
“Hey, Manipur mi namo? Manipur ham neukhat kathei ave ‘Chak Charabra?” chi’n lawmta kihou ahing bangsah hi.
Tuapa keilam zuan a hing pei kamu phet in theilou khem kakipang a, mundang en in kaki heisan hi.
‘Hi, Nako Asumi, Naga Regiment apat, Kohima a hing kipan’ chi’n nuikawm in akhut ang zamphei a, kenzong law ding theilou in chibai kabawl hi.
Tapa pen mikamtam, saang senglou, mit bing sim, tahsa puoh hoi leh vun ngou mi ahi’a, kei sang in kum 1 khel a upa ding in kagingta sih hi. A mit ka et leh kinepna nei in kamu a, khualzin thanuam dan deu in um nanleh kipawlpi ut huoilou leh kihepmang san ding in hoi kasa giap hi. Bangteng hileh, kani un Darjeeling 2A railway station plaform ah ka ding gel uhi.
Kapuanah bansau phentou in dah ka en a, nitahlam nai 2:30 hipan in hun tomlou in ka train ngah uh hing tungpaita ding chi kathei hi.
Nako leh kei dan in, a zaa asim khangdawng leh mi upa sim hunkhopte kagei uah ading ua, amau zong India sepai veve hi in kou tegel dan a Jammu leh Kashmir gamzuan apei ding kisa, Pakistan War a sawlte kahi uhi. Hinanleh mi azaa a simlah ah koute gel North East mi kahi ua, gen khe sese lou in ki unauna khat toh lawipawl bang kaki entuo pai uhi.
Train pen 2:45 chet in ahing tung a, kou teng zong kino phingpheng in tomlou kal in katouna ding mun chiet uah katung hieu uhi. Train katouna uh pen special train ahi’a, government in army personnel-te ading mawngmawng a asiam sah ahi.
Hun sawtlou train akhawlzaw in ataipanta a, train leh asung a tuang teng in a itt leh ngai inkuonpi, lawm-le-guol, angaizawngte mittui pawt agaal et ua, train sung a sepai khenkhat te zong mangbang leh hasie kisa in amittui uh bang a siah hul uhi. Amuate et in keizong kalung hing hel sim a, hinanleh kanalou chi theikawm in kangaituona mudang ah ka hei danglam a, Lunghel puldouna apat kasauhta tahi.
Nako seat katung chet in ana umkha laizang a, amizie et in khuolzin sung chimlou a thawmhau lou ding in kaki lam et pai a, aguh in kipah na’n ka dim hi. Nako houpi ding dan ngaituo a kaki geel laitah in,
“Tun hing gen aw, bang chi e? Zaumo? Inn ngaimo? Hey, zi na nei tai? Salah! Kanungahnu miss nang e” chi’n aman ahing houpi mata hi.
“Bang pen a dawngna kang pat masat di la? Natang a kihou khat namaleh?” chi’a ka doh leh, hing nui khe luahluah a, a touna hoita hing siemtha in leengpa touna kichei dan a seim in hoi tan hing tou liehluahta hi.
“Serious na chia lawipa, thu khat poupou a na serious seng leh tulai nungah te’n B.O.R.I.N.G hing sa di uh ave. Nakisiam phat lou leh Lengkul lum di nakhu” chi’n apple khat kei miatmiat in hing gen hi.
Thulim sih mawngva kachi mawngmawng. Dawng nuomlou in kapot khietsan a, khuolzin sung a lawi nei ut kahi man in mi dang kithuopi mu ding kinepna toh ka taisan hi.
Train tai sung a ka vah lele leh nidang ka train tou dan toh kibanglou in kathei hi. ka ngaituona ah tana sepai teng si-le-hiin ding theilou a pei uh hi ding hia mo? Keizong amau bang a gaal lah a si thei hing a mo chi kalungsim ah hing um hi. Chiemnui thukigente leh laa (music) ngai na ngon in kalungsim guh ua kazau thawngna uh beisah theituon ding in kagingta sih hi.
Tua sepai tuong teng lung hel leh lung gel hi ngei ding, window lam a en en mai ua, khenkhat te’n innlam kinau le hun ding bang gel pan ngal ding in ka gingta hi. Mite kigeel a atoulai tah un cabin khat ah pasal honkhat phe (cards) kimawl kamu a, aphe nua lam ah numei guahtang lim tuomtuom tuang in abawn un mi da theilou, lungtang (heart) neilou ngen abang fiafua uhi.
Amaute en a tomkhat ka ding leh, amau lah a kum 40 mi ding vel pasal khat in, “Come, Come. Sit, Cards play. Nice lady legs. Sexy one. No boring. No die thinking” chi’n ahing houpi a, athu gen mumal thei sih nanleng a umzie mankhie in tomkhat kihou thei dandan in kaki hou uhi.
Tuapa West Bengal khota neunou a teeng hi in katheikhie a, amin Saurav ahi. Kihouna kaneizaw un ka seat a ka peiphei kia leh , ka lawi ding pa- lawi thapa- amau teng lah a kalawi luipenpa singtum kikoi bang in naahse zen in ana imu dupdup hi.
Kei zong gimsimta kahiman in, Nako in bottle khat a RUM angna piah pen kadawn a, tawldam ding in kakisa hi. Ka train ulah gingsie, ka tunna ding mun uh tung ngeilou ding kichileh kibang phiel in kilang a, ka tha a sesah mama hi.
TUAL GAAL
Ka lupna seat neu ahi man in imu theilou in kaki saisai mai a, ka eelzang lah kham gawp ta hi. Thakhat in agaal ah bomb poh ging dandeu kaza a, train kiloh dan kou compartment ban a pen suse kha ding in kagingta hi. Sil ging bang ade aw chi’a kangaituo lai tah in ka train uh 120 KMP a tai hina pi Zero kmp in um denta a, thakhatlou in kou tuongna compartment pen zong vanlai ah kilehtou in gammang (forest) ah kipum lia lumlum suh hi.
Lungvai a kamit kahah leh ka gei ah sisan thaang zengzung ana dim a, bang chi ahi’a? chi thei ut in ka gei umte hoi tan ka entha hi. Siltung teng ka lutang ah koikia ka som teitei hi. A second a sim siltung ahi man in bang ma kichientah in kathei but pai sih a, ka gei a sisan leh keng bei, khut bei, pum kitan, lubei a misi kamu in ka dip ging a gang sah deudeu mai a, kamanglam abang hi..
Ka gaal ah thau ging kaza kia phet in AMBUSHED!! Kahi lam uh ka geel khie a, hinanleh bang State a hing kibulu e? Hei a um kahie? Koite hing ambushed ahi’e chi khat zong kathei hi.
Lamdang tah in kei kamisi vun koh leh ki atkhah na neu khat chilou major injury kanei sih a, kei tahsa tung a bang chi e geel nonlou in kalawipa Nako, ka sui tinten pai hi. Alupna a lah um nonlou, lamdang sa in misi luong tung ah, dap tawnkom in kasui a, kami si kaante ban ah khenkhat te si nailou giegie, nah la sasa ana um khenkhat kamu hi.
“Hey!!! tanah.. um.. ing ei.., hing.. kaikhie,, ou....”
Chi’n ka gal ah aw khat kaza a, a awphoi apat Nako ahi chi kathei pai hi. A aw ging zui kom a kasui leh singtum khat in akeeng ana nenkha petma a, kadel zuipai hi.
“hing lakhe kin ou” chi kawm in naa asah dan kamu a, munite 8 ding vel kabuoipi nua in kala khe thei vanglah hi. A veilam keeng ah a siluang hulhul a, ka gei ua misite puonnah khat botkeh in ka gaah uhi.
“Lawipa, ka hinna nang hut doh kipah mama ing ei, natung ah kakipahna kadamsung in mang hil thei sih vang ei Lawipa” chi’n nah joulou sasan hing gen a,
“Hiteng a i um sot hoi sih, Pasian nuasia na mun hibang buoina apat ikihep khie poimaw ei” chi’n awlnou in ka gen hieuhiau hi.
“Lawipa, ithaute toh atangte natawi ei? I compartment sung a i lupna nuai a kikoi ave, iki venna ding a i laah ngai.........” chi’a agen kimlai tah in BANG!!! Thautang khat in awphang hing kap pailet a, asisan lum pimpem kamai ah hing kitheta maizen. Tuachi’n thau ging hing tam semsem tahi. Ka lawi neisun Nako in lah hing sisanta, lungzing kisa in ka beidongna akuang deudeu mai hi....
Kagei a mi hing pei thomging kaza a, hinanleh tua mite ka sepai-pi te hi mawngmawng lou ding chi ka lunggel khat ah theina kanei tinten hi. Tuachi’n kei zong kaki hep thei dandan in ginglou kei in misi tung ah kaki liihsuh a, misi sisan, lu ki at tan leh huohbu paah zengzungte kamu leh kaluah asuah sah hi.
Tua laitah in ka gei langkhat ah thauging zaah ding um zel a kalawite toh kikap tuo uh ade aw? Ahisih leh Ambush hing bawl te’n ka sepaipi, a damsun nalaite akap uh ade aw chi dohna ang nei sah a, khat penpen ahi ngai ding hi. Thei ut a hampa buh lah apat ka gal ettou leh Ambush bawl te’n ka lawite Khurkri tem (Nepali temta) toh a awng uh at tan ziahziah ua, atemta zah pen uzong ka lawite a ahi chi ka chieng mama hi.
Ka gaalte mi 30 ding vel ahi ua, AK 47 leh M16 leh galvan hoi tahtah toi kamu uhi. A galvan uleh amitha dante uh kamu in Zaidawna kichi mawngmawng neilou uh hi’n kathei hi. Ka officer pa uh agawl tanlai tah kamu kia a, sepai dang a dam sunsunte zong alu leh atahsah tung ah thautang gial kiet in akesah uhi. Tabang nun nemna bei kithana lah a ka hin utleh kaki hepmang angaita hi.
Training kanei in buaina hun ah luidung zui suah ding dan hing kihil a, khota neunou leh kingahtheina ding mun lemtang um masang sia a peizom zel ding in ka lamkaite un ang na hil uhi. Hinanleh kalung sim khat ah thau khat mat a kapsuh pai ding ka ut a, amavang ka lunggel peipi ding hileng ka zawlou ding kathei a, tuathamlou in ka hinna mantam kamansua thei nalai hi. Bang ka bawltai leh? Sim nalai vai......
Panmun hoitah la a kapsuh pai ding ama ahi sih leh koima mulou kal a kihem mang ding kama chi’a lunggel ka neisuh, neitou lai in ka gaal a pasal hon hing peite lah akhat kei umna lam hing zuan hi. Tuapa hing pei kamu phet in kei gem ding a hing pei ama chi kathei chieng sih a, hing man ut selua a chalak khat adie chi’n kalung gel azau sah hi. Sil um dan bang e khat chuh hing dih nonlou deudeu in kathei hi. Tua pa’n kakibutna gei hampa komlah a AK rifle toi toh ahing kap pheiphei a, keilang hing nai ta deudeu...
Ahing naitoh kituah in pilvang deu in kahah kilkel a, Khurkri temta kakep pen khautah in kameeh taah pai hi. Kiven nang ka galvan ding dang umlou ahiman in ka hinna temta ah ahing kinga ta a, kakinepna sun ahing suahsah hi. Hinanleh tu-le-tu a kabuaina pen, keilam zuan a thau hing kap pheipa zau hilou in, thawm ginglou a alawite theisah lou a bang chi panlah ding kahi’e chi ahi. Thaukappa kagei a hing tung phet in kino deu in kabawtou pai a, kathanei tengteng toh bawpuh suh kia in alawl ka meeh tah tingteng hi. Ka mimatpa kiha tung seng ahi man in ut-le-da tha teitei ding hing bang ta hi.
‘Uital!!! nou loi mo kalawipa that!!!!’ chi’n alawl ah katem tawi toh ka at a, si tahtah ta e chi’a ka theichien masang in kahasuo ut sih hi.
Tuapa katha laitah in kalawipa si dan kalung sim ah hing kilang a, ka sisan sou sang diah in kathei hi. Maban a bang chi kiata ding kahi’e chi lunggel kanei pan kia a, hin ding dan lampi geel a kaki ngaituo nalam in kiven ding lam kana phoh pha non sih hi.
Siltung dia ka deilou penpen – Ka gaal te’n ang namu manta uhi.
Ka gaal ka et phei leh pasal khat in a rifle toh ang na ngim chenchen kamu hi. Sepai sung a ka experience nate in tuapa’n hing kap ding ahi chi zong kathei chien mama hi. Hinanleh a umna apat ahing khahna ding in thaukap siam mama ahi ngai ding hi.
Tuachin, ka tang in kaki hou a, ‘ka gaalte khut a kipiah khiet a si veve sang in kihepmang a si ding som zo vang’ chi’n ka gei a kamithapa thau la in katai khe pai hi. Katai toh kituah in ka gal a umpan ang kap suh ngal a, athau ging alawi te’n za in ahon in hing delzuita uhi.
Ka training lai un thaukap ding dan hingna kihil a, Maj. Lt. Prakash Sharma in kathau kap siemdan hing na patat in Indian Military Academy sung ah kalawite phohna’n nei zel hi. Tam kathau kapthei dan leh patatna kamu zieh in kalung amuong sim veve a,
Bang! Bang! Bang!
Ken zong amau kakap suh ngal hi. Hinanleh keilam zuan in thautang a zaa a simte hing leng ua, guazut naui a kihem khe bang in ka um ngaita hi. Thua tang hing kipatna mun chet zong theithie ahi sih a, tuachi’n upai umsun pen kakeng tegel in ang kaijou na tantan taipi ding ahi mai hi. Hinanleh tha khat a taikhiet ding pen sil hithei vawtlou ahi’a, minute 20 ding vel kikaptuo in magazine 2 kazang bei a, mi 6 that in kaki thei hi. Kathautang hing beita...
Lampi dang lah theijou nonlou. Kathau paikhie in katai mai a, si-le-hin kikal a tailut lele kabang mai hi. Gingtatlou pi in kamasang ah ka gaalte khat ana um man pelpul a, ka temtoi toh kase phei leh asi suh pai vanglah hi. Athau zam ding a katai laitah in 0.30 caliber sniper tang 4.5 inche a sau khat in katal hing kha kathei a, ka huohbu sung a leng lutsuah dan in kaki thei hi.
HIN KIA NA
‘Hey..... Manipur, thou ou, bang chi e? Kimot koukou lou. A ngol di kisa mo?’
‘Ba,,bang.....Bang e? Hoi a um e kei?’ chi’n ham awh zen in ka dong hi.
‘na imut sung in na kimot koukou hi. zauna awphoi ngen ngen, bil lap huoi chia thou ou’ chi’n Bollywood magazine khat atoi pen phen in ang gen hi.
‘Na gendan kei adam nalai tahtah mo? Sniper man pa la?’ chi’n dipkuo nalai in kadong hi.
Kagei a umteng in kathu doh ah ahing nui sat uhi. Kamang ana hilam ka gingta nai sih a, hinanleh kamang a gaal kana kap dan, ka um dante Nako leh alawi te’n ang na et et dan uh ahi.
‘hile zong nang zong a shi navele. Train tailai tah a bang e khat hing ging in itouna compartment uh lengtou’ chi’n awl nounou in ‘asung atou teng zong ana si..... salou’
‘Hey, Mipoi...meidoi soh! Zukhamsa imu nave, na mang sie khat hina ven. Thou inlen namai vaphiat aw, UP kitung ta ei’ chi’n a imut suah hing ding, haam pempum kawm in ahing gen hi.
Tuachi’n kei zong kathou a, ka gei a toute ka etleh ‘Mingol’ et in hing na en uhi. Hun ba khat kaki ngaituo kia a, nuikom in ‘hin avang phat huoi dan mo’ chi’a kei-le-kei kakihou leh kagei a hing ente’n zauna mit toh hing en ngal uhi.
Tuazaw in train kotlam zuan in kapei phei a, akot ah huite vakimut sah in, a gaal a um meivah leh singkung muthei khomkhom mial nuai ah ka en a, silbangkim kei a ding in athaa suah abang maita hi.
‘Hey, nop nasa deutai leh? Hin.. himi dawn aw...Champara tui ave, kanungahnu bawl. Oh! Amin Judy hi ei!’
‘David’, chi’n athu genlai in kagen khum hi.
‘Bang e? Amin Judy kachi ve’
‘Kamin David hi kachi ve’
‘Nu ei!! Nang gen khongkhong tave mo’ chi’n ahing gen hi.
‘Ka thilmute ka mang abahlou zet dan. Sil hing tung ding hing kigen masa hileh kilawm sang e.... Angol ham hing sakia soh, Rum ka dawm zieh a zukhawm ham hing chikia koh’
‘Koi ut di la? Na mang gingta leng kei ka si di? ’ chi’n mittang lianzen in ahing gen hi.
‘Na ut leh gingtat da tan’ chi kom in a champara tui ka dawn hi.
‘Chai! Chai! Garam chai! Biryani! Somosa!’ chi’n nehthei zuate hing kikou phei a, kou compartment lam ahing zuan phei hi.
‘Pei aw lut vai, ka gil kial ave. Thupil in ‘A hungry man is a angry man’ achi thei in aw’ chi’n ka seat lam uah ahing lutsanta hi.
‘Nikhat sung a si ding in hing kia ding chi mawngmawng’ chi’n kaki paah a, gil kiel leh dangtahte ah kabuoi peinai sih hi. Hinanleh ka tuol gaal satna mun, ka lupnatung zuan in kapei kiata hi.
Ka touna a tou ding kaki sah laitah in Nako leh Saurav hing kizaw lut ua, bag dim khat in Somosa leh Biryani hing toi tiffin apat ann lakhie ua, ann kane khom ta uhi.
‘You Shouting and drinking and killing huh? I hearing from Nako. You eating garam samosa you feeling fine, okay? My wife making best samosa’ chi’n nuikawm in akam ding in samosa a hai piampuam hi.
‘Ngaisah non sih ua’ chi’n ken zong samosa kane panta hi. Kamai a tou tegel ann neh kin dan pen kei khatvei neh leh amau un 3 vei ana ne man, Samosa-te bang hailou a aval lut zatzat hileh kilawm.
‘Achileh ei bang chih chi’a Jamu and Kashmir’ tung ding la chi’n kasil nehlai tah un dohna kabawl a,
‘ni 2 lut nalai di’ chi’n Nako in akam dim a somsom umsa toh awpot hoilou tah in ahing dawng hi.
‘You, me, Nako. All stay same place in Jammu and Kashmir okay? Very cold place. I bring blankets’ chi’n Saurav in ahing gen a, ama share leh kei share teng nekhong in a seat ah ava peikia a, keileh Noko meimei ka um kia ta uhi.
Ka train uh pen Jamu and Kashmir a sepai peiding te a ding chouh ahiman in midang mu ding a um sih a, thouveng tah in kagam tang thei uhi.
‘Zaa natep die?’ chi’n Nako in ama a pan hi.
‘khoh sih, deida mei ning. Zaa katep lou’
‘Achileh kathu doh hing dawng toh, Manipur..eh! kamoh chi, David’ chi’n azaa khu in ka umna compartment neunou sung uh alua dimsiangta hi.
‘bang e? Bangla kang gen di?’
‘Himi train a tou ding chi nahilou pi, train sung a tou sepaite toh nakibahlou pi’
Athu gen in tha khat in kaki di a, lamdang sa nanleng ka dawng sih hi.
A cigarette tep kawm in ‘Zu dawn ngeilou nahi chi kang man kheve. Rum bottle kang piah adim dehtah a nakoi nalai. Neu khat chouh dawn a hichi buoi siat chi mawngmawng, asi kang sah man ana laive’ chi’n hing gen hi.
Athugen seriou leh personal deu kasa a, alungsim heimang ut in kanui sim hieuh hieuh hi. Lah athu gen dih ngal.
Window lam kingaphei in khopi sung a light tang silsilte a cigarette tawi toh kawh phei a, ‘Hulah a um di navele. College kai di china vele, degree la in lan khotaang hinkhuo nang heng danglam sih dia’
Gending theilou in ahing koi kia a, hinanleh kilep kawm in ‘ken zong zattuomna bangma nei tuom sing ei.... Mihamtam khollou leh mi serious mi kahi zieh, zu ka dawmlou zeih a....’
‘Zaa zong natep lou’ chi’n kathu gen kimlaitah in ahing gen a,
‘hutoh bang kisai.....’ chia kagen kia leh khatvei toh kathugen hing tansah kia a,
‘Imu a naki kou lai in, naki pehpeh/saisai hi. Na seat apat bag khat hing khesuh a, tual ah na bookte thang zengzung hi. Na book te chuh sim tuan sing, hileh zong book komte et in Galkapte sim thei ding chi khat zong a um loupi... Zawngsan, lai hoitah a kana sim ut utlou tun ka thangpai sah e..’ Bakhat hing khol a, ‘Tua kathugen teng et in Sepai ding in kilawm sih teh.’
Tua laitah in trian ging chilou thawm ging bangma zaah ding a um sih a, train hawm a tai abang hi.
‘Hitaven! Kei –le-kei hing ki gen masa kia taveng. Ichia kang gen ma bang a kamin Nako Asumi, Kohima khopi a kum 21 masang a ana piang. Kapa pen zu ana ne mi, tua zong zu ngolvei nalai. Zu dawn jou, nitah inn ahing tung chiang a ka unau ua ang zep zel. Tua kei hing ki zepzep na hing kizep lian gawp. Laisimna lam alah lekha kathei thei mawngmawng sih a, lamdanglou tah in pawl 9 tan kanasim a, ka fail nalai hi. Ka fail nua apat school kai tawp in lampi dung ah ka vaahvai a, mitoh kihau in hinkhua kazang hi. Nikhat kami vuah laitah un Judy kamu a, tua hun in kum 18 kachingpan hi. Tuani a apat Judy ka heel a kum 1 val vingveng ka beisei nua in kanga pan hi. Judy in ka hinkhuo a mivuoh leh lampi dung a vahvai khel a hinkhuo um ahi dan ahing theisah a, kum 20 kapha in sepai tai ding in ahing sol a, tun ama zieh in ikimu law tahi’
‘humi.... nang tanchin chio?..hmmm.. Nang get zieh in kipah ing e’ chi’n ka dawng kia hi.
‘Tua nang hun ave’ chi’n thanuam deu in ahing nai phei a, amit ah Question mark ngen mu ding um phial hi.
‘Ahile lah kei mom.............’
Aban a gelbena ding in simtute respond dan in kingah sah meivai, sausengta..hehe..nang nasim suah sah zieh in kipah ung e ...
(Beita)