Munchin--gamchin a khotang buaina a umchiat a, hinan leh ei lah a a umdeieh, adahuai vawt leh hepi huaivot imit ua imute uh-leh i innsung ua umdeute themkhat talang vai.
Tukhanga khotang buaina diehte; numei kijuah (prostitution), khamthei--guithei tawpsantheilou (addictions), kumchinglou a naunei(teenage pregnancy)ichite’u, kikhailum(suicide), suom(rape) chite hi dahuaitah in hunteng a umjing leh jajingthei in hing umta hi. Tamthute ijah chieng, ahisih leh i tanu--tapa deitah--isanggam deisah tahte tung a ang tung chiang in bang ngaidan inei uai? Ahisih leh, iveng-khosung uah khotangbuaina ichite uh bangchi bang in nagel ah, bangchibang in i mijiehna(attitude) inei uoi? Musit, muda, kihdah, huat, jumpi,bangmalou a koi???
Vagen vaseh ngailou in ei-leh-ei in theichiatvai, Buaina kichi a umthei jing mawng ahi, khamthei-guithei bawl,leh a dangdangte jousia bawlte mi hepi huaitah leh mivangsia ahi uhi, eite’n hepilou in,imuda uoh, khotang hinkhua ah jong ituomkoi deudeu jel uoh, tuachiang in ahinkhuoh uh huhdoh manlou in silhoilou bawlte jousia toh hankhu tadong a tut hi.
World Health Organisation (WHO) in 2005 kum in khamthei (addiction) chite hi natna(diseases) chi’n ana Phuong uhi. Tuakhu bangjia ah Natna(disease) chia aphuong uh ahiai ichi leh, khamthei/guithei kichi hi mihing tatsa tung a ang umchiang leh thakhat in atawpsantehi sih uhi. Mihing natna thakhat a damthei phut aum ngaisih a,awl awl’n damdawi toh adamthei giap bou hi, tuama bang in khamthei addict ichite uh jong mihing natna kijen bang ua etkol a damthei leh tawpsan--ngolthei giap ding hi.
Silhoi--silsia jousia’n ajieh neichiat hi, bangjia a mihing khat in ahinkhua tambanga melsiatah a angjah ahiei chi ithei leh hasait huai hi, Khenkhat innsung nasatjia, lungkham sengjia leh kingaisiat jiah a hinkhua manpha, thanghuaitah a jang mitampi um a, tuate khu ei gingtu kichiten panbang chi la ding ? Thumpivai, hanthawnvai, muda sihvaai, thuhoi leh hagauthu atamthei tawp in kuppi sawm vai, tua ahisih leh khangtha asang-aja a hinkhua siatna apat hankhu lutding mitampi um ahi. Eiten khamthei nehte bangchi leh akhamthei bawlte tawpsan theiding lampi isai sih ua, it-huai tah leh mipammai tampi muolliem jel uh hi. Gingtu ihi leh isangam mama uh ahia, isanggamte uh siatna apat hunkhiat sawmlou a, ahinkhua uh sihna tadong tungding iphal uhpen hasiat huai tah ahi.
Mipil misiam, ithuai mama tamtah hinkhua hutkhia manlou’n muolliem tampi a um a. Jingkhua hing vavan, khangdawng melhoi tah khat gas-cylinder toh vengsung volunteer ten hingman van,hasep seng jia’n ajingni kia news ah sita chithu hing um jel pen, eiten kipoh na ila uoi ahisih leh dahuai isah uoi? Zukhamkhat bieh insunga hinglut henlan anuam dandan inhing ham leh bieh insung apat kick out hichet ding ka gingta hi. Tuapen gingtu te chiin ding hilou a, thumna ahiei nei khawm hi ahoi ma2 ahi.
Gelthamching mama numei vangsia(prostitution) tah khat thugenna apat jil dawh sawm vai..
“Kaneulai in kagang(uncle) in thagum (force) in ang lupi a, napa/nanute kung a nangget nini kangtha ding ahi,chin ang giih a, kei jong kasi ding jauna in ka gang thugen kamang hi, Huchi’n kangkhang let bep in kapasal neina’a kalung kimjou nontasih a, lungkimna leh khatchou a lungdam jou nonlou kahi ta hi” ole! Tuanumei thugennu tu-leh-tu in bangna asem a sum muna anei diai leh? Imu siat thouthou ding ama? Amanu ut jiah a tambang a um ahituan sih a, mivangsia leh milungsiat huai ahi. Hinkhua tampi hutkhiat ding um, Kipantha vai, Thumpi jing vai..!
...Thuhoi tengkhat ing jong mikhat hing khua kilamdang sahthei ahi chi thei jingvai..!
---------------------------------------“Never blame the victims”--------------------------------
Khamlianlal@ khams zotal
Student Social Workers’
Tukhanga khotang buaina diehte; numei kijuah (prostitution), khamthei--guithei tawpsantheilou (addictions), kumchinglou a naunei(teenage pregnancy)ichite’u, kikhailum(suicide), suom(rape) chite hi dahuaitah in hunteng a umjing leh jajingthei in hing umta hi. Tamthute ijah chieng, ahisih leh i tanu--tapa deitah--isanggam deisah tahte tung a ang tung chiang in bang ngaidan inei uai? Ahisih leh, iveng-khosung uah khotangbuaina ichite uh bangchi bang in nagel ah, bangchibang in i mijiehna(attitude) inei uoi? Musit, muda, kihdah, huat, jumpi,bangmalou a koi???
Vagen vaseh ngailou in ei-leh-ei in theichiatvai, Buaina kichi a umthei jing mawng ahi, khamthei-guithei bawl,leh a dangdangte jousia bawlte mi hepi huaitah leh mivangsia ahi uhi, eite’n hepilou in,imuda uoh, khotang hinkhua ah jong ituomkoi deudeu jel uoh, tuachiang in ahinkhuoh uh huhdoh manlou in silhoilou bawlte jousia toh hankhu tadong a tut hi.
World Health Organisation (WHO) in 2005 kum in khamthei (addiction) chite hi natna(diseases) chi’n ana Phuong uhi. Tuakhu bangjia ah Natna(disease) chia aphuong uh ahiai ichi leh, khamthei/guithei kichi hi mihing tatsa tung a ang umchiang leh thakhat in atawpsantehi sih uhi. Mihing natna thakhat a damthei phut aum ngaisih a,awl awl’n damdawi toh adamthei giap bou hi, tuama bang in khamthei addict ichite uh jong mihing natna kijen bang ua etkol a damthei leh tawpsan--ngolthei giap ding hi.
Silhoi--silsia jousia’n ajieh neichiat hi, bangjia a mihing khat in ahinkhua tambanga melsiatah a angjah ahiei chi ithei leh hasait huai hi, Khenkhat innsung nasatjia, lungkham sengjia leh kingaisiat jiah a hinkhua manpha, thanghuaitah a jang mitampi um a, tuate khu ei gingtu kichiten panbang chi la ding ? Thumpivai, hanthawnvai, muda sihvaai, thuhoi leh hagauthu atamthei tawp in kuppi sawm vai, tua ahisih leh khangtha asang-aja a hinkhua siatna apat hankhu lutding mitampi um ahi. Eiten khamthei nehte bangchi leh akhamthei bawlte tawpsan theiding lampi isai sih ua, it-huai tah leh mipammai tampi muolliem jel uh hi. Gingtu ihi leh isangam mama uh ahia, isanggamte uh siatna apat hunkhiat sawmlou a, ahinkhua uh sihna tadong tungding iphal uhpen hasiat huai tah ahi.
Mipil misiam, ithuai mama tamtah hinkhua hutkhia manlou’n muolliem tampi a um a. Jingkhua hing vavan, khangdawng melhoi tah khat gas-cylinder toh vengsung volunteer ten hingman van,hasep seng jia’n ajingni kia news ah sita chithu hing um jel pen, eiten kipoh na ila uoi ahisih leh dahuai isah uoi? Zukhamkhat bieh insunga hinglut henlan anuam dandan inhing ham leh bieh insung apat kick out hichet ding ka gingta hi. Tuapen gingtu te chiin ding hilou a, thumna ahiei nei khawm hi ahoi ma2 ahi.
Gelthamching mama numei vangsia(prostitution) tah khat thugenna apat jil dawh sawm vai..
“Kaneulai in kagang(uncle) in thagum (force) in ang lupi a, napa/nanute kung a nangget nini kangtha ding ahi,chin ang giih a, kei jong kasi ding jauna in ka gang thugen kamang hi, Huchi’n kangkhang let bep in kapasal neina’a kalung kimjou nontasih a, lungkimna leh khatchou a lungdam jou nonlou kahi ta hi” ole! Tuanumei thugennu tu-leh-tu in bangna asem a sum muna anei diai leh? Imu siat thouthou ding ama? Amanu ut jiah a tambang a um ahituan sih a, mivangsia leh milungsiat huai ahi. Hinkhua tampi hutkhiat ding um, Kipantha vai, Thumpi jing vai..!
...Thuhoi tengkhat ing jong mikhat hing khua kilamdang sahthei ahi chi thei jingvai..!
---------------------------------------“Never blame the victims”--------------------------------
Khamlianlal@ khams zotal
Student Social Workers’