Simtu jousia Kumtha Chibai..!!
~Nikhat ka room jut akana kipei pilpial leh mikhat anglut a, kasil bawl khu amu ta in, ama’n hichin anggen hi “kadei jo!!! pasal pipi inn najut mei a, jinei doh aw…!???” ang chi a, ken jong chiamnui thutah in, Jinei hun lai lou, ka innjut ding poimawh leh ka puonsop ding poimawh jieh in ji kanei sihvan, amabou, Pasian in sepna job angpia jou a, ka insah ka inhang panpijou ding leh insung kemthei ding kahi cheing in alou theilou a nopni dani chieng a ka kikuppi ding leh kadam sung a ka umpi ding a ka-iit penpen leh ka-ngai penpennu kitengpi vang, But not for a reason to mop the floor ka chi suh a, aman jong, gendih theilou in, nagen dihveh Pau-“Mituaipa” nakhu ang chi khum ek hi, haha…YoLo!
Numei dinmun gen ding in siamna leh pilna bang ma kanei sih a, selung mawl puanat huai tah leh adinmun uh hasate mijousia’n theihen lan, igamsung-vengsung, innsung leh mimal chiet ua ihinkhua a mikhat beh in tambang hasatna tua numeite anatheipi a, numei khat-leh-ni beh tung a hepina (sympathy) thei leh leh ittna tah(true love) aneithei sem nadia ikideisah na ahia. Tulai numeite dinmun ibase sim leh surprised huaitah in question jatjat mite kam apat angpot a, ahin tauten khu’n katup leh kapuanatte ahoilam in ang panpi jo hi.Atangpi a chiemnuina leh kidaina a thu kajate…..“ Zotal…!!numeite maipha holna dia numeite dinmun article a na gel jel ama ?” Ahisih leh lekhsiam leh mipil mama a kana koite khat leh ni in “ ji nanei naisih a mot eu-eu na leltah! jinei leh chin ham non sih-a chiei” chi pawl a um a. Theisiam huai ahi, ajieh chu kikhelna ang um ding chieng in tam kikheltheina ding “change agent” ding te mama’n atheisiam masang in nasatah adaltu in ang pang jel a. Langkhat lam a hichi bang a numeite dinmun lainatna neithei na ding in siamjilna seseh atuul mawh sih a, eima siet-leh-pha theina toh heisung mun pou a lainatthei leh kikhelsah thei ahi.
Thu meimei in numeite dinmun khu Pasalte dinmun toh kibang leh thunei pen ding phial in laitui-laimal in kigel nan leh atahtah(reality)in tulai numeite din mun bangma domsang jou tahtah pial nailou hi. Theoritically, Numeite dinmun asang a, Practical in numeite dinmun angiem mama nalai hi. I teenna uh India gamsung a hun bang tan eh anapeisa a numeite dinmun inua et leh numeite kineisit dan leh bangma lou a anaki koi dan ithei leh a lainatpi huai mama hi. Insung a thunei lou genta lou in pulam(outside) lasan a bangmalou pial in numeite ingai sut va-yieh uhi.
Numei hinkhua ngaisut lei, ajinei masang ua, anu-leh-pate thuthu a apasalnei masang tan a jong dei leh deilou umlou a numei hina jieh apaten thunei pia a, apasalnei jou chieng a, amouthana mun a apasal ngel-ngel in suah(slave) bang phial in ana jangsawn kia jel hi.
Masang masang lai in iteenna uh India gamsung a Numeite dinmun aniem mama a, adieh in Moghul hunlai in ahuaisieh a, Numei tamtah itawm dan(custom) dungjui a, thagum (forcibly) in apasal hankhua (funeral pyre) a ahinkhu uh bei mawh, tam khu Kol/vaite tawndan (Sati leh Purdah system) ahia, hinan leh tuchieng in tambang mulkim nabei a numeiten apasalte uh sina atua chieng a ahinkhua uh beisah pen British ten India gam a thunei lai un tambang tawndan abeituansih hi, tam bang a tawndan hoilou tah te jieh in India gamsung a numei tamptah in ama nuam leh nuamlou umlou a ahinkhua uh apasalte sini chieng in asi top uhi.
Hinan leh tam bang numeite tung a gamtatna khu India in jalenna angmu apat in India sung lamkai liantah tah(National figure)te panla najel leh adieh’n Pu. Mahatma Gandhi, Sarojini Naidu, Vijaya Laxmi Pandit leh Pi. Aruna Asaf Ali chite panla na jal in tuchieng a numeite dinmun deibang in dopsang hinaisih leh jong bangtan eh khat numeite ding in phattuamna ana um hi.
Hun hing peijel in, Pi. Indira Gandhi in Prime Minister ang tu in, Khovel pumpi theipha leh minthangna angmu a, ama jal in gamsung a numeite din mun ang domsang a, tam minthang na in khovel a numeite pasalte sang a ngiemjo tuanlou ahi dan alangsah ah, numei tampi in India gamsung a panmun (position) lian tahtah government hi in, non-goverenmental organization a panmun angtuthei ta ua. Sports, Politics, administrator, science, arts chite tanpha a jong panmun angmuthei ta uhi.
India Kumpi in numei leh pasal kikal a angiemjo-asangjo chite umlou a numei leh pasal dinmun kibang nading in pan lana’n leh tuchieng(2013) tan in jong pasal in numeite simmawh, mungiem, bangmalou a koi jong mitampi aki um nalai a, India Constitution dungjui a, numei leh pasal dan(law) nuai a kibang(equal) ahia, nidanglai bang lou siamjilna lam a numeite dinmun domsang nang India Govt. in “Special Education for girls” chin jong atuam bilbel in numeite a ding in siamjilna lam a khangtou nang in numeite ding in pan ala a. Kum teng in Competitive examinations result a pasal sang in numeite performance ahoi ja a, Pasal in numeite simmawh nan leh jong, tulai khang ah siamjilna lam hi in, bangkim hita leh pasal sang in numeite a sangtung jota a, innsung a jong pasal sang in numei in panmun ala jo a, nu leh pate kimuangna numei angsua jo in muthei ta a, tuama bang in in tuchieng a numei leh pasal innsung-vengsung a deisahna tuamnei nalai, tate tung a numeite sang a pasalte deisahjo nalai pa(innsung enkol khat) ihinailai leh kingaisut hun ahi ta a, siamjilna lam hi in, bangkim a tate tung a khentuom, deisahtuon neilou a, asiam leh pilna dungjui a sep-ut, ajil-utna tan-tan uh khentuom-paituom neilou a bawlsah-sinsah ding hun ahi tahi.
Alangkhat a, numei tamtah in innsung-vengsung-gamsung a hasatna-buaina tamtah atua nalai hi, khenkhat apasal (hubby) in adeidandan in ajep(physical tortures) jel a, khenkhat melsia tah in kholai vana mun a thusia-kammal hoilou tahtah jang a pasalten adaijel ua, khenkhat aki suom(raped) a, khenkhat innsung a numei hina jal in sua(labour/slaves) bang in iinsung a kijang jel a, tambang a panmun numei leh pasal bawlding-sepding ikhenthei nalai uh pen tukhang a ding in hichi bang a hepina bei a kalsuan te ihi ua, tam bang tawndan ahi igamsung ua paimang ding a deihuai tah, tuleh- tu a idinmun uh leh, mihing hina geguh a mibang a koi lou chite hi subei hun ahi ta, hoi tah in kigel vingveng lei, numei umlou in khovel a ihing jou na ding uoi??? Numei jong mi, pasal jong mi hithou, agom a kibang “Mi chiet”. So..?
“The women can get back their rightful place in society if law is properly enforced to check male-superiority”. Remember…-there is no particular roles for man and women. We are equal in the eyes of law.
Best,
Khamlianlal @ Khams Zotal
(Student social worker)
Email: [email protected]
For more articles, log on to…
www.zotalworld.weebly.com
~Nikhat ka room jut akana kipei pilpial leh mikhat anglut a, kasil bawl khu amu ta in, ama’n hichin anggen hi “kadei jo!!! pasal pipi inn najut mei a, jinei doh aw…!???” ang chi a, ken jong chiamnui thutah in, Jinei hun lai lou, ka innjut ding poimawh leh ka puonsop ding poimawh jieh in ji kanei sihvan, amabou, Pasian in sepna job angpia jou a, ka insah ka inhang panpijou ding leh insung kemthei ding kahi cheing in alou theilou a nopni dani chieng a ka kikuppi ding leh kadam sung a ka umpi ding a ka-iit penpen leh ka-ngai penpennu kitengpi vang, But not for a reason to mop the floor ka chi suh a, aman jong, gendih theilou in, nagen dihveh Pau-“Mituaipa” nakhu ang chi khum ek hi, haha…YoLo!
Numei dinmun gen ding in siamna leh pilna bang ma kanei sih a, selung mawl puanat huai tah leh adinmun uh hasate mijousia’n theihen lan, igamsung-vengsung, innsung leh mimal chiet ua ihinkhua a mikhat beh in tambang hasatna tua numeite anatheipi a, numei khat-leh-ni beh tung a hepina (sympathy) thei leh leh ittna tah(true love) aneithei sem nadia ikideisah na ahia. Tulai numeite dinmun ibase sim leh surprised huaitah in question jatjat mite kam apat angpot a, ahin tauten khu’n katup leh kapuanatte ahoilam in ang panpi jo hi.Atangpi a chiemnuina leh kidaina a thu kajate…..“ Zotal…!!numeite maipha holna dia numeite dinmun article a na gel jel ama ?” Ahisih leh lekhsiam leh mipil mama a kana koite khat leh ni in “ ji nanei naisih a mot eu-eu na leltah! jinei leh chin ham non sih-a chiei” chi pawl a um a. Theisiam huai ahi, ajieh chu kikhelna ang um ding chieng in tam kikheltheina ding “change agent” ding te mama’n atheisiam masang in nasatah adaltu in ang pang jel a. Langkhat lam a hichi bang a numeite dinmun lainatna neithei na ding in siamjilna seseh atuul mawh sih a, eima siet-leh-pha theina toh heisung mun pou a lainatthei leh kikhelsah thei ahi.
Thu meimei in numeite dinmun khu Pasalte dinmun toh kibang leh thunei pen ding phial in laitui-laimal in kigel nan leh atahtah(reality)in tulai numeite din mun bangma domsang jou tahtah pial nailou hi. Theoritically, Numeite dinmun asang a, Practical in numeite dinmun angiem mama nalai hi. I teenna uh India gamsung a hun bang tan eh anapeisa a numeite dinmun inua et leh numeite kineisit dan leh bangma lou a anaki koi dan ithei leh a lainatpi huai mama hi. Insung a thunei lou genta lou in pulam(outside) lasan a bangmalou pial in numeite ingai sut va-yieh uhi.
Numei hinkhua ngaisut lei, ajinei masang ua, anu-leh-pate thuthu a apasalnei masang tan a jong dei leh deilou umlou a numei hina jieh apaten thunei pia a, apasalnei jou chieng a, amouthana mun a apasal ngel-ngel in suah(slave) bang phial in ana jangsawn kia jel hi.
Masang masang lai in iteenna uh India gamsung a Numeite dinmun aniem mama a, adieh in Moghul hunlai in ahuaisieh a, Numei tamtah itawm dan(custom) dungjui a, thagum (forcibly) in apasal hankhua (funeral pyre) a ahinkhu uh bei mawh, tam khu Kol/vaite tawndan (Sati leh Purdah system) ahia, hinan leh tuchieng in tambang mulkim nabei a numeiten apasalte uh sina atua chieng a ahinkhua uh beisah pen British ten India gam a thunei lai un tambang tawndan abeituansih hi, tam bang a tawndan hoilou tah te jieh in India gamsung a numei tamptah in ama nuam leh nuamlou umlou a ahinkhua uh apasalte sini chieng in asi top uhi.
Hinan leh tam bang numeite tung a gamtatna khu India in jalenna angmu apat in India sung lamkai liantah tah(National figure)te panla najel leh adieh’n Pu. Mahatma Gandhi, Sarojini Naidu, Vijaya Laxmi Pandit leh Pi. Aruna Asaf Ali chite panla na jal in tuchieng a numeite dinmun deibang in dopsang hinaisih leh jong bangtan eh khat numeite ding in phattuamna ana um hi.
Hun hing peijel in, Pi. Indira Gandhi in Prime Minister ang tu in, Khovel pumpi theipha leh minthangna angmu a, ama jal in gamsung a numeite din mun ang domsang a, tam minthang na in khovel a numeite pasalte sang a ngiemjo tuanlou ahi dan alangsah ah, numei tampi in India gamsung a panmun (position) lian tahtah government hi in, non-goverenmental organization a panmun angtuthei ta ua. Sports, Politics, administrator, science, arts chite tanpha a jong panmun angmuthei ta uhi.
India Kumpi in numei leh pasal kikal a angiemjo-asangjo chite umlou a numei leh pasal dinmun kibang nading in pan lana’n leh tuchieng(2013) tan in jong pasal in numeite simmawh, mungiem, bangmalou a koi jong mitampi aki um nalai a, India Constitution dungjui a, numei leh pasal dan(law) nuai a kibang(equal) ahia, nidanglai bang lou siamjilna lam a numeite dinmun domsang nang India Govt. in “Special Education for girls” chin jong atuam bilbel in numeite a ding in siamjilna lam a khangtou nang in numeite ding in pan ala a. Kum teng in Competitive examinations result a pasal sang in numeite performance ahoi ja a, Pasal in numeite simmawh nan leh jong, tulai khang ah siamjilna lam hi in, bangkim hita leh pasal sang in numeite a sangtung jota a, innsung a jong pasal sang in numei in panmun ala jo a, nu leh pate kimuangna numei angsua jo in muthei ta a, tuama bang in in tuchieng a numei leh pasal innsung-vengsung a deisahna tuamnei nalai, tate tung a numeite sang a pasalte deisahjo nalai pa(innsung enkol khat) ihinailai leh kingaisut hun ahi ta a, siamjilna lam hi in, bangkim a tate tung a khentuom, deisahtuon neilou a, asiam leh pilna dungjui a sep-ut, ajil-utna tan-tan uh khentuom-paituom neilou a bawlsah-sinsah ding hun ahi tahi.
Alangkhat a, numei tamtah in innsung-vengsung-gamsung a hasatna-buaina tamtah atua nalai hi, khenkhat apasal (hubby) in adeidandan in ajep(physical tortures) jel a, khenkhat melsia tah in kholai vana mun a thusia-kammal hoilou tahtah jang a pasalten adaijel ua, khenkhat aki suom(raped) a, khenkhat innsung a numei hina jal in sua(labour/slaves) bang in iinsung a kijang jel a, tambang a panmun numei leh pasal bawlding-sepding ikhenthei nalai uh pen tukhang a ding in hichi bang a hepina bei a kalsuan te ihi ua, tam bang tawndan ahi igamsung ua paimang ding a deihuai tah, tuleh- tu a idinmun uh leh, mihing hina geguh a mibang a koi lou chite hi subei hun ahi ta, hoi tah in kigel vingveng lei, numei umlou in khovel a ihing jou na ding uoi??? Numei jong mi, pasal jong mi hithou, agom a kibang “Mi chiet”. So..?
“The women can get back their rightful place in society if law is properly enforced to check male-superiority”. Remember…-there is no particular roles for man and women. We are equal in the eyes of law.
Best,
Khamlianlal @ Khams Zotal
(Student social worker)
Email: [email protected]
For more articles, log on to…
www.zotalworld.weebly.com