LEARN TO SAY "NO THANKS"
Khamthei leh Khanglai:
Tulai khangtha khamthei guithei ah ang kibuaolna jieh te uh tomkim in lel khawmvai;
Tukhang ding in zu-leh-sa neteh mihoi ding in chiemteh tham ching ta hi. Masanglai in innsung a zudawm khat a um leh akidapi pen a, tulai ding in zu dawnte pen “Goodboy” chin kigen hi. Zu dawn khu goodboy isuasahte jieh mama ua Khangthate tajahtah a khamthei guithei neh hingkhang chilei igenkhial votsih ding uhi. Innsung chin’a naupang pawl 8/9 sim tungpante akhang ding bang a khanglou in khamthei jatjatte jieh in tothep atam hi. Bang jieh a huchi talawm a igam leh innsung ua siatna lam a kipei adieh chia ikan leh tam anuai a point umte a kiveng deulou jieh uh ahi. Khamthei kichi ajatjat um a, tulai eilah a kithei deu Khamthei(RP,SP,NITRO, HEROINE,NGANGA etc ) te ahi. Lelkhawmvai:-
BANGJIEH A KHANGTHA KHAT KHAMTHEI/GUITHEI ADDICTED?
1) Theinuamna/test nuamna jieh(Curiosity): Angkhanglian khat in sil amit ua amute leh abil ua ajate uh thei nuamna lungtang anei uhi. Etsahna in: Kholai ah pasal khat in NGANJA kham in monui nui tahen lan hi leh,Khangtha khat in tua NGANJA khampa khu va tua leh anuidan vel mo impressed thei ahi. Areh!......Tuami pa nuidan nuamtua na eh bang eh leh aneh chin thei utna neiding ahi.Tua amit ua amu uh leh abil ua aja silhoilou khamtheilam te aja leh mit a angmu chieng un theinuamna ang nei ua. Khangtha tam tah khatvei thei nuamna nei jieh in adamsung asiat lawpi hi. Asia chi min gen geguh a thei nuam thouthou khangtha kitamnalai hi.(Hahil a kihil ngaina lai)
2) Lawm leh guol tejieh(Peer pressure): Silsia bawl lou leh silsia bawlkhat ang ki pawl leh silsia bawlpan athu jo jou hi.Etsahna’n: Apple amuat khat leh amuat lou koi khawm voi, khat muatjieh jieh adangteng jong muat ding ahi. Lawm leh guol pawl jong hi siamngai ahi. Atangpi in khamthei nehte’n alawm leh guolte tung tawn apat in alasawn ua. Khangtungpan laichu lawm leh pai ineilou leh ikhan guolpi teng angnuaisia ua tua jieh idawm leh dawnkhawm ding, ithouh leh tuohkhawm ding,chite hi friendship tawndan(culture) ahi. Jing a Zogal Hall a night program umding. Yes! Yes!!! Kipah sengta, jan ahi chieng in loi-leh-paima hing poi mawh ta, Alawmte’n Zu adawn chieng a Khat pen in a dawnlou ding pen kipawlna hamsa vot ding ahi. Koipou in thei thouvan, Zukham leh Zukhamlou kigop chipen khovel a silhamsa pen leh uthuailou vot ahi. Tua jie’n lawm-leh-gualte mai etnang in ang chepchiang un addicted suajel uhi. Pasal chiatchiat koi maipha imo et deih chilou khangtha??? Khatveii nivei dawnna abang addicted thei ma dieh,ahin khatvei dawnkhawm thei chu dawn jing ding china ahi. So, learn to say “NO THANKS”
3) Kingaisiat jeih(Depression/ Rejection): Ah..! Keipi hoimaw taluah ing, kamai tangsiat tam toh, RP kineh leh kamai cute and fair vot ding. Khangtungpan chu amelhoi ding leh kichei hoi ding lungtang akinei a, Nungahte bang aguh a koimatheilou ngai sengseng a sipi dedeh phial jong um ahi. Sum leh paineilou jieh leh sil-leh-teng ah lawm-leh-gualte bang a neijoullou jieh kingaisia gop in, akingaisiatna beitheinang in zu-leh-skhamthei chituamtuam chiamkha un addict law uhi. Khenkhat nungah ahel(proposed) nun deilou jieh kingaisia gop in Zu-leh-khamthei bawl jong um hi, Mi bangjat tah in Nungah khat jie’n zu idawn khatai le??? Akanat lou dan maw? Mikhat hingdei lou jieh in na hinkhua nasuhsiet leh bangchi chia tuanu’n ang dei ding kilam et hita? (FAILURE IS NEVER THE FINAL)
4) Amun leh muol jil jieh (Environment influence): Pawltah chieng in bukivelna(harvesting) phual a buphai sang(tualkia) atam hi. Tuama bang in Khamthei kijuahna mun a khamthei neh mitam hi, mit a mujing leh anam jajing chu koi a test nuamlou a umsam deh cho pasal? Tujieh in chiem teitei sihvang/ Nehda vang ichi leh chu a umna mun leh heina enkai jing ding ahi.
Sapte’n ‘Once an addict is always addicted’ achi ua. Khatvei anopna theikhate chu, anopna thei utjing ding chilei aki bang hi. Sina ching tutthei leh eima mimal chou susia hilou, i innsung leh vengsung tan susieh phial thei silhoilou vathei a nehsang in, Innsung a mimawh bang a um jo in, nu leh pate hitui luangsah lou a, aneh hunchieng neh a, asephun chiang asem hijo lei Pasain jong kipah van innsung leh vengsung damthei jo ding ahi.
“Don’t take a risk of your life... It’s easy to try, hard to give up, simple close to grave”
Khams Zotal(Khamlianlal)
Students Social worker.
Tulai khangtha khamthei guithei ah ang kibuaolna jieh te uh tomkim in lel khawmvai;
Tukhang ding in zu-leh-sa neteh mihoi ding in chiemteh tham ching ta hi. Masanglai in innsung a zudawm khat a um leh akidapi pen a, tulai ding in zu dawnte pen “Goodboy” chin kigen hi. Zu dawn khu goodboy isuasahte jieh mama ua Khangthate tajahtah a khamthei guithei neh hingkhang chilei igenkhial votsih ding uhi. Innsung chin’a naupang pawl 8/9 sim tungpante akhang ding bang a khanglou in khamthei jatjatte jieh in tothep atam hi. Bang jieh a huchi talawm a igam leh innsung ua siatna lam a kipei adieh chia ikan leh tam anuai a point umte a kiveng deulou jieh uh ahi. Khamthei kichi ajatjat um a, tulai eilah a kithei deu Khamthei(RP,SP,NITRO, HEROINE,NGANGA etc ) te ahi. Lelkhawmvai:-
BANGJIEH A KHANGTHA KHAT KHAMTHEI/GUITHEI ADDICTED?
1) Theinuamna/test nuamna jieh(Curiosity): Angkhanglian khat in sil amit ua amute leh abil ua ajate uh thei nuamna lungtang anei uhi. Etsahna in: Kholai ah pasal khat in NGANJA kham in monui nui tahen lan hi leh,Khangtha khat in tua NGANJA khampa khu va tua leh anuidan vel mo impressed thei ahi. Areh!......Tuami pa nuidan nuamtua na eh bang eh leh aneh chin thei utna neiding ahi.Tua amit ua amu uh leh abil ua aja silhoilou khamtheilam te aja leh mit a angmu chieng un theinuamna ang nei ua. Khangtha tam tah khatvei thei nuamna nei jieh in adamsung asiat lawpi hi. Asia chi min gen geguh a thei nuam thouthou khangtha kitamnalai hi.(Hahil a kihil ngaina lai)
2) Lawm leh guol tejieh(Peer pressure): Silsia bawl lou leh silsia bawlkhat ang ki pawl leh silsia bawlpan athu jo jou hi.Etsahna’n: Apple amuat khat leh amuat lou koi khawm voi, khat muatjieh jieh adangteng jong muat ding ahi. Lawm leh guol pawl jong hi siamngai ahi. Atangpi in khamthei nehte’n alawm leh guolte tung tawn apat in alasawn ua. Khangtungpan laichu lawm leh pai ineilou leh ikhan guolpi teng angnuaisia ua tua jieh idawm leh dawnkhawm ding, ithouh leh tuohkhawm ding,chite hi friendship tawndan(culture) ahi. Jing a Zogal Hall a night program umding. Yes! Yes!!! Kipah sengta, jan ahi chieng in loi-leh-paima hing poi mawh ta, Alawmte’n Zu adawn chieng a Khat pen in a dawnlou ding pen kipawlna hamsa vot ding ahi. Koipou in thei thouvan, Zukham leh Zukhamlou kigop chipen khovel a silhamsa pen leh uthuailou vot ahi. Tua jie’n lawm-leh-gualte mai etnang in ang chepchiang un addicted suajel uhi. Pasal chiatchiat koi maipha imo et deih chilou khangtha??? Khatveii nivei dawnna abang addicted thei ma dieh,ahin khatvei dawnkhawm thei chu dawn jing ding china ahi. So, learn to say “NO THANKS”
3) Kingaisiat jeih(Depression/ Rejection): Ah..! Keipi hoimaw taluah ing, kamai tangsiat tam toh, RP kineh leh kamai cute and fair vot ding. Khangtungpan chu amelhoi ding leh kichei hoi ding lungtang akinei a, Nungahte bang aguh a koimatheilou ngai sengseng a sipi dedeh phial jong um ahi. Sum leh paineilou jieh leh sil-leh-teng ah lawm-leh-gualte bang a neijoullou jieh kingaisia gop in, akingaisiatna beitheinang in zu-leh-skhamthei chituamtuam chiamkha un addict law uhi. Khenkhat nungah ahel(proposed) nun deilou jieh kingaisia gop in Zu-leh-khamthei bawl jong um hi, Mi bangjat tah in Nungah khat jie’n zu idawn khatai le??? Akanat lou dan maw? Mikhat hingdei lou jieh in na hinkhua nasuhsiet leh bangchi chia tuanu’n ang dei ding kilam et hita? (FAILURE IS NEVER THE FINAL)
4) Amun leh muol jil jieh (Environment influence): Pawltah chieng in bukivelna(harvesting) phual a buphai sang(tualkia) atam hi. Tuama bang in Khamthei kijuahna mun a khamthei neh mitam hi, mit a mujing leh anam jajing chu koi a test nuamlou a umsam deh cho pasal? Tujieh in chiem teitei sihvang/ Nehda vang ichi leh chu a umna mun leh heina enkai jing ding ahi.
Sapte’n ‘Once an addict is always addicted’ achi ua. Khatvei anopna theikhate chu, anopna thei utjing ding chilei aki bang hi. Sina ching tutthei leh eima mimal chou susia hilou, i innsung leh vengsung tan susieh phial thei silhoilou vathei a nehsang in, Innsung a mimawh bang a um jo in, nu leh pate hitui luangsah lou a, aneh hunchieng neh a, asephun chiang asem hijo lei Pasain jong kipah van innsung leh vengsung damthei jo ding ahi.
“Don’t take a risk of your life... It’s easy to try, hard to give up, simple close to grave”
Khams Zotal(Khamlianlal)
Students Social worker.